Keramiek is de verzamelnaam voor alles wat gemaakt wordt van gebakken klei. Wanneer klei wordt gevormd en daarna op hoge temperatuur wordt verhit, verandert het in een hard, duurzaam en waterdicht materiaal. Dat proces van zachte aarde naar stevige steen is de kern van keramiek. Het is dus gebakken klei, simpel toch?

De term keramiek komt van het Griekse woord keramos, wat letterlijk “aarde” of “pottenbakkersklei” betekent. Al duizenden jaren wordt keramiek gebruikt voor potten, servies, beelden en bouwmaterialen. Tegenwoordig is het niet alleen functioneel, maar ook een belangrijk onderdeel van modern design en komt het materiaal terug in bijna elke woning.

Niet alle keramiek is hetzelfde. Er zijn drie hoofdsoorten: aardewerk, steengoed en porselein. Ze verschillen vooral in samenstelling, baktemperatuur en uitstraling.

      
Aardewerk
Aardewerk is de zachtste variant en wordt gebakken op lagere temperaturen (rond 1000°C). Het is poreus, wat betekent dat het niet volledig waterdicht is zonder glazuurlaag. Denk aan rustieke potten, servies en decoratieve objecten met een natuurlijke uitstraling. Het ziet er robuust en stevig uit maar is dus de zachtste vorm.

      
Steengoed
Steengoed zit qua eigenschappen tussen aardewerk en porselein in. Het wordt gebakken op hogere temperaturen (ongeveer 1250°C), waardoor het sterker en beter bestand is tegen water en hitte. Veel keramisten werken graag met steengoed omdat het robuust is, maar toch verfijnd oogt en makkelijker is om te beschilderen.

   
Porselein
Porselein is de meest verfijnde en dichte vorm van keramiek. Het wordt op de hoogste temperatuur gebakken (tot 1400°C) en bevat kaolien, een zuivere kleisoort die zorgt voor de karakteristieke witte kleur. Porselein is
moeilijker te bewerken, maar levert de meest elegante resultaten op. Het is een veelgebruikt materiaal voor servies.

Samen vormen deze drie varianten de basis van de keramische wereld elk met hun eigen karakter, sterkte en toepassing.

Een van de grootste voordelen van keramiek is de veelzijdigheid. Het materiaal kan vrijwel elke vorm aannemen: van keramieken vazen, borden en mokken tot wandobjecten en kaarsenhouders. Makers kunnen volop hun creativiteit kwijt in het maken van keramieken objecten. Keramiek is zowel functioneel als decoratief, en brengt ambacht en creativiteit samen. Naast de artistieke waarde zijn er ook tal van praktische voordelen:

• Hittebestendig: keramiek kan hoge temperaturen aan, ideaal voor servies, kookgerei of oven bestendige schalen.
• Kras- en vlekbestendig: het harde oppervlak is duurzaam en eenvoudig schoon te houden. Het is een sterk materiaal wat tegen krassen kan.
• Duurzaam en onderhoudsvriendelijk: keramiek gaat jarenlang mee zonder onderhoud en behoudt zijn kleur en glans.
• Hygiënisch: het gladde, niet-poreuze oppervlak neemt geen geuren of bacteriën op.
• Weerbestendig: veel keramische objecten kunnen ook buiten gebruikt worden dankzij hun UV- en vorstbestendigheid.

Kortom: keramiek combineert schoonheid, kracht en bruikbaarheid als geen ander materiaal.

Het maken van keramiek is een ambacht dat precisie, techniek en vooral veel geduld vraagt. Het begint allemaal met een klomp klei. De klei wordt eerst gevormd tot de gewenste vorm, vervolgens zorgvuldig gedroogd en daarna gebakken op hoge temperatuur. Vaak krijgt het daarna nog een laag glazuur en wordt het opnieuw gebakken, waardoor het zijn uiteindelijke sterkte, kleur en glans krijgt.

Er zijn verschillende manieren om keramiek te vormen, elk met hun eigen karakter en uitstraling. De bekendste techniek is het draaien op een draaischijf. Hierbij wordt de klei op een ronddraaiende schijf geplaatst en met de handen gecentreerd en in vorm gebracht. Deze methode vraagt veel gevoel en ervaring, maar levert perfect symmetrische vormen op, zoals kommen, vazen of mokken.

Een andere veelgebruikte methode is het gieten in mallen. Hierbij wordt vloeibare klei (ook wel gietklei genoemd) in een gipsen mal gegoten. Het gips onttrekt langzaam vocht aan de klei, waardoor een dunne laag aan de binnenkant van de mal achterblijft. Zodra die stevig genoeg is, wordt de mal verwijderd en blijft een identieke, holle vorm over. Deze techniek wordt vaak toegepast voor servies of mokken, omdat het geschikt is voor het maken van meerdere gelijke stukken.

Tot slot kan de klei met de hand bewerkt worden. Deze manier van werken is vrijer en intuïtiever. Het resultaat is vaak organisch en uniek, met zichtbare sporen van het maakproces die juist bijdragen aan de charme van het stuk.

Zodra de vorm klaar is, volgt de afwerking. Eerst wordt het werkstuk op lage temperatuur biscuit gebakken (ongeveer 1000°C). Daarna kan het geglazuurd worden. De glazuurlaag zorgt voor kleur, glans en waterdichtheid, waarna het opnieuw de oven in gaat, dit keer op een nog hogere temperatuur. Dat tweede bakproces maakt van klei een duurzaam, sterk en tijdloos keramisch object dat generaties lang meegaat.

Wie zelf met keramiek aan de slag wil, ontdekt al snel dat goed gereedschap het verschil maakt tussen frustratie en succes. Afhankelijk van de techniek die je gebruikt heb je verschillende hulpmiddelen nodig.

De basis van keramiek is natuurlijk klei. Het is belangrijk om het juiste type te kiezen dat past bij wat je wilt maken. Voor een robuuste, handgemaakte uitstraling is aardewerk ideaal. Het heeft karakter en voelt ambachtelijk aan. Wil je borden of koffiemokken die je later kunt beschilderen of glazuren, dan is steengoed een uitstekende keuze: sterk, duurzaam en goed bestand tegen dagelijks gebruik. Ga je voor een verfijnd, elegant resultaat, zoals luxe servies of decoratieve stukken, dan past porselein perfect bij dat doel.

Werk je met een draaischijf, dan heb je natuurijk een draaischijf en ander gereedschap nodig dat helpt bij het vormen en afwerken van ronde objecten. Denk aan draadjes om het werkstuk van de schijf te snijden, houten spatels om de wanden te vormen en sponsjes om het oppervlak glad
te maken tijdens het draaien.

Bij handgemaakte techniek, waarbij je werkt met rollen of platen klei, gebruik je andere hulpmiddelen. Een kleiwals helpt om de klei egaal uit te rollen. Snijmessen en boetseerhoutjes geven structuur of patronen aan het oppervlak. Met kleislib (vloeibare klei) kun je delen stevig aan elkaar bevestigen essentieel bij handgemaakte sculpturen of vazen.

Wie kiest voor gieten in mallen, heeft vooral gietklei, gipsen mallen en een zeef nodig om klontjes te voorkomen. Een maatbeker of mengkom helpt bij het aanmaken van de juiste consistentie, en een rubberen hamer kan helpen om luchtbelletjes uit de gietvorm te tikken.

Tot slot is een keramiekoven onmisbaar voor alle technieken. Zonder verhitting verandert klei niet in keramiek. Veel hobbyisten laten hun werkstukken bakken bij een keramiekatelier in de buurt, maar wie vaker werkt, kan investeren in een eigen oven.

Keramiek kent oneindig veel toepassingen. Van minimalistische designobjecten tot handgemaakte kunstwerken. Bekijk hier 5 keramieken creaties uit de Davinis collectie: